Berlin-Martin Gropius Bau

Kuratorin Anda Rottenberg hatte für die repräsentative Schau, die mit dem Königsschloss in Warschau koproduziert wurde, auch ein filmisches Werk des polnischen Künstlers Artur Zmijewski ausgewählt.
In Berek (1999) sind nackte Menschen zu sehen, die in einem gleichermaßen "nackten" Raum "Fangen spielen". De facto hat Zmijewski in zwei Räumen gedreht, bei einem davon handelt es um eine frühere Gaskammer eines NS-Konzentrationslagers. Der Künstler versteht seine Arbeit als "therapeutisch". Es nimmt aber nicht wunder, dass sie anderen Menschen als anstößig gilt.

Jednak najbardziej spektakularnym załamaniem historycznej narracji wystawy okazuje się wydzielenie z niej wątku dziejów Zakonu Krzyżackiego. W obszernym foyer muzeum została ustawiona wielka druciana klatka, a w niej znalazło się wszystko to, co opowiada o krzyżakach i ich relacjach z państwem polskim.

Film Artura Żmijewskiego "Berek", ujmujący w skrótowej metaforze problem Zagłady i pamięci o niej, padł ofiarą cenzury w berlińskim muzeum Martin-Gropius-Bau, choć od lat pokazuje się go na świecie, także w Niemczech. Nie wyobrażam sobie bowiem, by tam, gdzie pamięć Zagłady wciąż jest obecna i przeżywana jako wina, można było bez słowa, bez poczucia jak ważna to decyzja, usunąć "Berka" z wystawy. Widzę w tym raczej działanie dla świętego spokoju, powzięte nie z ducha pamięci o Zagładzie, lecz po to, by uniknąć kolejnego jej roztrząsania.

Dziesięć wieków sąsiedztwa pokazuje około 800 nawiązujących do wspólnej historii dzieł wybranych z dorobku sztuki obu narodów – od malarstwa, rzeźby, grafik, instalacji, rysunków, przez rękodzieło, po dokumenty, książki, filmy.